مقدمه
پمپ‌های دیافراگمی پنوماتیک (AODD) یکی از پرکاربردترین انواع پمپ‌های صنعتی در صنایع شیمیایی، غذایی، دارویی، معدنی و فاضلاب هستند. ویژگی‌هایی مانند خودمکش بودن، قابلیت کار با سیالات خورنده، ویسکوز یا حاوی ذرات جامد، بدون نیاز به برق، و عملکرد ایمن در محیط‌های ضد انفجار، آن‌ها را به انتخابی محبوب در فرآیندهای حساس تبدیل کرده است.
اما عملکرد بهینه و طول عمر قابل قبول این پمپ‌ها، به شدت وابسته به کنترل کیفیت در فرآیند تولید، مونتاژ و تست نهایی است. در این مطلب، اصول و مراحل کلیدی کنترل کیفیت پمپ دیافراگمی پنوماتیک به تفصیل بررسی می‌شوند.
اهمیت کنترل کیفیت در پمپ دیافراگمی
کنترل کیفیت تضمین می‌کند که پمپ نهایی:
-
به درستی مونتاژ شده باشد.
-
نشتی نداشته باشد.
-
در فشار و دبی طراحی‌شده کار کند.
-
مواد سازنده آن با سیال هدف سازگار باشند.
-
عمر مفید مطلوبی داشته باشد.
-
عملکردی ایمن و پایدار ارائه دهد.
بدون کنترل کیفیت مؤثر، پمپ ممکن است در حین بهره‌برداری دچار نشتی، خرابی دیافراگم، خوردگی سریع یا افت راندمان شود.
مراحل کلیدی کنترل کیفیت در پمپ دیافراگمی پنوماتیک
1. کنترل مواد اولیه
دیافراگم:
-
باید از مواد مقاوم در برابر نوع سیال (PTFE، Santoprene، Viton و غیره) ساخته شده باشد.
-
آزمون کشش، تست سختی، و بررسی ضخامت یکنواخت از الزامات کیفیتی هستند.
بدنه پمپ:
-
بررسی جنس (آلومینیوم، فولاد ضدزنگ، PP، PVDF و غیره) با استفاده از گواهی مواد (Mill Certificate).
-
آزمون مقاومت شیمیایی و کنترل ابعاد بدنه.
شیرهای یک‌طرفه و مهره‌ها:
-
کنترل جنس، آب‌بندی، تست باز و بسته‌شدن سریع و بدون گیر.
-
بررسی کیفیت لاستیک‌ها و سوپاپ‌ها در برابر فشار.
2. کنترل کیفیت در فرآیند مونتاژ
در مونتاژ پمپ، کوچک‌ترین خطا می‌تواند منجر به نشتی یا عملکرد ناقص شود. بنابراین:
-
کلیه اتصالات باید با گشتاور مناسب سفت شوند (استفاده از ترکمتر توصیه می‌شود).
-
دیافراگم‌ها باید به درستی و بدون چروک نصب شوند.
-
مسیر جریان هوا، شیر توزیع هوا و محفظه‌ها باید کاملاً تمیز و بدون آلودگی باشند.
-
تمام پیچ‌ها باید در محل مناسب قرار گرفته و از نظر طول و رزوه کنترل شوند.
3. آزمون‌های عملکردی (Performance Tests)
آزمون نشت هوا
-
با فشار هوای نرمال (مثلاً 6 bar) مسیر هوای ورودی تست می‌شود.
-
هرگونه صدای نشت، افت فشار یا عدم عکس‌العمل سریع باید بررسی شود.
آزمون نشت سیال
-
با پر کردن پمپ با آب یا سیال استاندارد، عملکرد شیرها و آب‌بندی دیافراگم کنترل می‌شود.
-
بررسی درزها، فلنج‌ها و اتصالات با دقت انجام می‌شود.
آزمون دبی و هد
-
دبی خروجی پمپ در فشارهای مختلف بررسی و با منحنی عملکرد طراحی‌شده مقایسه می‌شود.
-
در صورتی که پمپ به مشخصات نرسد، بررسی عملکرد دیافراگم و شیرها الزامی است.
آزمون سرعت ضربه (Stroking Test)
-
تعداد سیکل در دقیقه با فشار هوای مشخص بررسی می‌شود.
-
صدای نامناسب، نوسانات زیاد یا کاهش سرعت ناگهانی از نشانه‌های مشکل هستند.
4. تست طول عمر (Cycle Life Test)
برخی از تولیدکنندگان معتبر، بخشی از تولید خود را در تست طول عمر قرار می‌دهند:
-
اجرای پیوسته پمپ تا 10 میلیون سیکل.
-
بررسی سایش دیافراگم، عملکرد شیرها، نشتی و ترک‌های احتمالی.
-
این تست برای بهینه‌سازی طراحی و افزایش عمر مفید پمپ حیاتی است.
5. کنترل کیفیت ظاهری و نهایی
پیش از بسته‌بندی، پمپ‌ها باید از نظر موارد زیر بررسی شوند:
-
کیفیت رنگ یا پرداخت سطحی بدنه.
-
نصب صحیح برچسب‌های فنی (شامل مدل، سریال، فشار کاری، جنس بدنه، دیافراگم و اتصالات).
-
تمیزی سطوح و اتصالات بدون چربی یا آلودگی.
-
صدور گواهی کنترل کیفیت نهایی (Final Inspection Report).
ابزارها و تجهیزات کنترل کیفیت
-
کالیبره‌کننده فشار هوا و دبی‌سنج
-
گِیج‌های نشتی هوا
-
ترکمتر برای کنترل گشتاور مونتاژ
-
سیستم‌های تست سایکل خودکار
-
دوربین دید درزها یا نشتی‌های میکروسکوپی
-
دیتالاگر برای ثبت دما، فشار و سرعت سیکل
استانداردها و مدارک مورد استفاده
پمپ‌های دیافراگمی پنوماتیک معمولاً با استانداردهای زیر کنترل کیفیت می‌شوند:
-
ISO 9001: الزامات سیستم مدیریت کیفیت
-
ATEX Directive 2014/34/EU: ایمنی در محیط‌های انفجاری
-
CE Marking: تطابق با الزامات اروپایی
-
API 676: برای برخی مدل‌ها در صنایع نفت و گاز
-
EN ISO 12162: الزامات عملکردی تجهیزات سیال
مستندات کنترل کیفیت
در پایان فرآیند کنترل کیفیت، بسته‌ای از مدارک تهیه می‌شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
-
فرم تست نهایی عملکرد
-
چک‌لیست مونتاژ
-
گواهی مواد (MTC)
-
گواهی ضد انفجار (در صورت نیاز)
-
سریال و تاریخ تولید
-
گواهی تست نشت
-
گواهی تضمین کیفیت (Release Note / QC Certificate)
نتیجه‌گیری
پمپ دیافراگمی پنوماتیک به دلیل ماهیت خاص خود، باید تحت کنترل کیفیت دقیق و سیستماتیک قرار گیرد. کیفیت مواد اولیه، مونتاژ دقیق، تست‌های عملکردی و رعایت استانداردهای بین‌المللی همگی نقش حیاتی در تولید پمپ‌های قابل اعتماد ایفا می‌کنند. اگرچه هزینه کنترل کیفیت ممکن است در ابتدا قابل توجه باشد، اما در بلندمدت باعث کاهش خرابی‌ها، افزایش عمر تجهیزات، و رضایت مشتریان خواهد شد.